Bij multinationale diplomatie komen de actoren uit verschillende culturen en spreken ze verschillende talen. Dit brengt uitdagingen met zich mee wanneer interculturele vertalingen nodig zijn, zelfs voor deskundigen zoals het Trusted Translations team.
Ondanks een goede beheersing van beide talen kan een vertaler niet vertrouwd zijn met het onderwerp dat gepresenteerd wordt. En wanneer een dagtaak kan variëren van de opwarming van de aarde tot sportdoping of vrijhandel, moeten diplomatieke vertalers goed geïnformeerd zijn en snel hun informatiebronnen kunnen raadplegen. Ervaren vertalers weten echter dat culturele nuances, ondanks tekstverschillen, het wederzijds begrip vergroten. En bij gebrek daaraan kunnen de resultaten catastrofaal zijn.
Vertalingstragedie
Wellicht de meest rampzalige vertaling ooit was de verklaring als reactie op de Proclamatie van Potsdam (1945), waarin de overgave van Japan werd geëist. Op de persconferentie zei premier Suzuki: “We moeten het mokusatsu”
In plaats van de botheid van het bedoelde “geen commentaar” werd dit in het Engels vertaald als een provocerende “behandel met stille verachting” of “negeren.” Dit ene verkeerd vertaalde woord werd gezien als het tarten van het ultimatum voor overgave van de geallieerden en maakte de weg vrij voor de vernietiging van Hiroshima.
Cultureel begrip ligt aan de basis van diplomatie
Het gebruik van uitdrukkingen, spreekwoorden en bepaalde cultureel kenmerkende uitdrukkingen maakt het nog moeilijker om tussen culturen te vertalen. Het vermogen om ongelijksoortige elementen samen te smelten door een goed begrip van de cultuur van de oorspronkelijke tekst is essentieel voor nauwkeurige vertalingen.
Bovendien verbetert de vertaalkwaliteit naarmate vertalers zich meer bewust worden van de verschillen in de samenleving en leren zij hoe zij deze verschillen kunnen respecteren. Het begrijpen van andere culturen kan eenvoudiger zijn in bilaterale (in plaats van multilaterale) diplomatie, wanneer diplomaten, tolken en vertalers relatief gemakkelijk met één land kunnen communiceren. Maar het navigeren door de verraderlijke taalkundige dwarsstromen van multilaterale discussies, evenementen en organisaties vereist een gevoeliger aanpak.
Economische invloed en culturele hegemonie
Omdat er zoveel verschillende culturen meespelen in de wereld van de diplomatie, overheerst meestal de cultuur van de sterkste natie, vooral als die een sterke economie heeft. Dit betekent dat elke analyse van multilaterale interacties altijd cultureel bevooroordeeld zal zijn. Bijgevolg kunnen interpretaties die op een bepaalde cultuur zijn gebaseerd, botsen met een interpretatie die door andere wereldbeelden wordt gevormd, met name in multi-etnische en meertalige landen.
Er zijn twee kanten aan deze culturele munt:
- Negatieve kant: De ene cultuur kan proberen haar opvattingen en moraal op te leggen aan volkeren met andere overtuigingen;
- Positieve kant:: Dit kan gunstig zijn, wanneer rechtvaardiger samenlevingen sterkere posities innemen in multilaterale omgevingen.
Engels als de nieuwe lingua franca
De hegemonie van de Frans taal, traditioneel de taal van de diplomatie, werd voor het eerst uitgedaagd door het Engels in de nasleep van de Eerste Wereldoorlog, toen het Verdrag van Versailles (1919) in beide talen werd opgesteld. Tegen het midden van de 20e eeuw had het Engels haar status als ’s werelds belangrijkste taal op vele gebieden van menselijke inspanning verstevigd: zakendoen, wetenschap, populaire cultuur, technologie, luchtvaart en – natuurlijk – internationale diplomatie.
Bijgevolg worden de documenten die in de werelddiplomatie worden gebruikt, sterk beïnvloed door het Engels. Vertalers moeten dus culturele filters gebruiken om verschillen in cultureel bepaalde stilistische conventies uit te ziften.
Dit kan leiden tot conflicten tussen cultuurgebonden en universele tekstuele waarden en conventies, waarbij “universaliteit” in feite betekent naleving van culturele en taalkundige waarden die wereldwijd zijn verspreid door het Britse, Spaanse, Nederlandse en Portugese Rijk.
Een perfect voorbeeld van dit eurocentrisme is wat in sommige Spaanse en Portugese documenten nog steeds “El Descubrimiento” of “O Descobrimento” wordt genoemd.” Als reactie op een aanzwellend koor van gerechtvaardigde klachten van Inheemse volkeren wordt deze historische mijlpaal nu diplomatischer geformuleerd in veel teksten als ‘de komst van Europese ontdekkingsreizigers in de Nieuwe Wereld’ Slimme vertalers weten dat ze gelijke tred moeten houden met de sociale ontwikkelingen!
Kijkend naar het Europa van vandaag
In het Europees Parlement (met 24 officiële talen) schrijven richtlijnen neutraal of genderinclusief taalgebruik voor. Als een auteur echter opzettelijk gender-specifieke woorden gebruikt, moeten vertalers deze teksten getrouw en nauwkeurig in hun doeltalen weergeven.
Er bestaan verschillende standpunten over de vraag of taal een bestanddeel is van culturen, waarbij het begrijpen ervan wordt beschouwd als een cruciale eerste stap in het oplossen van vertaalproblemen. Aan taalkundige en culturele verschillen tussen bron- en doeltalen kan bij de bespreking van vertaalvraagstukken evenveel gewicht worden toegekend. Culturele verschillen kunnen voor vertalers immers grotere uitdagingen opleveren dan variaties in taalstructuur.
Vertalers dragen zware diplomatieke verantwoordelijkheden
Bij de VN wordt documentatie gewoonlijk gepresenteerd in een van de zes officiële talen en tegelijkertijd vertaald in de andere talen. Nationale vertegenwoordigers kunnen dan de meningen van hun collega’s onderzoeken, bediscussiëren en becommentariëren op cruciale zaken zoals milieubescherming, mensenrechten, wereldhandel, ontwapening, justitie of volksgezondheid.
Als gevolg daarvan bevorderen nauwkeurige vertalingen de harmonie tussen naties door communicatie te stroomlijnen en intercultureel begrip te bevorderen. Het Trusted Translations team, gespecialiseerd in diplomatieke vertalingen, is bijzonder bedreven in het werken in meertalige situaties. Hun inbreng, afgestemd op de politieke, sociale en economische ontwikkelingen in hun thuisland, gaat veel verder dan slechts woorden. In feite biedt hun diplomatieke expertise subtiele voordelen tijdens internationale besprekingen.
Afbeelding door 995645 van Pixabay
